Euler - jeden z największych uczonych XVIII wieku, matematyk i filozof przyrody, został poproszony o przybliżenie młodej księżniczce zagadnień, z którymi borykała się ówczesna filozofia (dzisiaj powiedzielibyśmy - fizyka). Przez dwa lata (IV 1760-V 1762) średnio dwa razy w tygodniu słał do Berlina list poświęcony wybranemu problemowi.

Niedługo później ten zbiór listów został wydany w postaci książkowej i z miejsca podbił salony, stając się najlepiej znaną poza środowiskiem akademickim pracą Eulera.

Listy Eulera, w oryginale pisane po francusku, są dostępne w Internecie, na przykład jako wydane w 1837 roku Letters of Euler on different subjects in natural philosophy adressed to a German princess. W bibliotece Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego dostępne jest późniejsze, ale zawierające oryginalny tekst wydanie z 1842 roku.

Omówione zostały chyba wszystkie klasyczne zagadnienia fizyki, które obecnie znajdujemy w szkolnych podręcznikach. Grawitacja, optyka i natura światła, magnetyzm, struktura materii - te i inne zostały przedstawione Fryderyce w niecodziennej formie. Euler wyszedł bowiem z założenia, że jego praca ma mieć charakter kompendium wiedzy, którą każdy dobrze urodzony człowiek epoki oświecenia powinien posiąść. Próżno szukać w jego dziele wzorów, rachunków czy hermetycznej terminologii - zamiast tego mamy szereg rozważań i eksperymentów myślowych, objaśniających teorie ówczesnej nauki. Jest to bodaj pierwszy przykład przekrojowej pracy z dziedziny filozofii przyrody o popularnonaukowym charakterze - adresowanej do szerszego grona odbiorców.

Listy Eulera czyta się przyjemnie, jednak nie ze względu na treść merytoryczną - wszak obecnie dobrze znamy już przyczyny zjawisk badanych w XVIII wieku. Cenna jest natomiast możliwość zapoznania się z samym procesem tworzenia nauki, zrelacjonowanym w przystępny sposób bezpośrednio przez czołowego filozofa swoich czasów. A proces ten był skomplikowany i długotrwały. Najprostsze, wydawałoby się, koncepcje były ówcześnie przedmiotem dyskusji najwybitniejszych uczonych.

Euler odrzuca teorie z gruntu metafizyczne i nieweryfikowalne, zamiast tego szuka wyjaśnień racjonalnych. Prowadzone przez niego rozważania są w świetle ówczesnej wiedzy logiczne, czasami jednak okazują się błędne z dzisiejszego punktu widzenia. Choćby opisywana przez niego teoria eteru, która miała tłumaczyć naturę światła (patrz artykuł Szymana Charzyńskiego Interferencja i polaryzacja światła). Euler polemizował z modelem korpuskularnym proponowanym przez Newtona. Używał argumentu, że gdyby istniały molekuły światła, to Słońce, będące ich źródłem, z czasem zmniejszałoby swoją masę i jasność. Uznawał jednak, że zjawisko odbicia światła jest przez teorię Newtona dobrze tłumaczone. Nie przyjmował też bezkrytycznie teorii falowej Kartezjusza, która dobrze wyjaśniała załamanie światła. Powoływał się na analogię z dźwiękiem, o którym wiedział, że jest falą rozchodzącą się w powietrzu. Wiedział jednak, że atmosfera ma skończoną grubość. Aby rozwiązać ten problem, zapostulował istnienie rzadkiego ośrodka, wypełniającego całą przestrzeń, w którym mogłyby rozchodzić się fale świetlne. Był jednak świadomy, że eter jest jedynie hipotezą. Podobne zastrzeżenia zgłaszał do wielu innych teorii, zarówno cudzych, jak i przede wszystkim, swoich własnych.

Na zakończenie przytoczmy myśl przypisywaną Laplace'owi: Czytajcie Eulera, czytajcie go - jest mistrzem nas wszystkich.